Sở Tư pháp tỉnh Thái Nguyên - Cổng thông tin điện tử Phổ biến giáo dục pháp luậthttps://pbgdplthainguyen.gov.vn/uploads/botuphap.png
Thứ ba - 17/06/2025 03:53690
Sau kết quả của đợt sinh hoạt chính trị với quy mô lớn trong toàn quốc về việc lấy ý kiến sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở hiến định cho chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động, một sự kiện có dấu ấn đặc biệt tiếp theo là Chính phủ ban hành “chùm” 28 nghị định về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền trên các lĩnh vực quản lý nhà nước khi thực hiện vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đánh giá, đó là “một sự kiện hiếm có trong lịch sử hành chính nước ta”, không đơn thuần là “một động thái kỹ thuật hành chính, mà là một cuộc cải cách thể chế sâu sắc, thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ trong quản trị quốc gia”. Trong bối cảnh và chủ trương chung đó, ngành Tư pháp đã thực sự vào cuộc, kiến tạo thể chế để sẵn sàng cho các nhiệm vụ trước ngưỡng cửa vận hành chính quyền địa phương 2 cấp – 01/7/2025.
Với tổng số 67 văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) được rà soát trong lĩnh vực Bộ Tư pháp quản lý[1] đã thống kê có 181 nhiệm vụ, thẩm quyền do các cơ quan Trung ương thực hiện, trong đó có 111 nhiệm vụ, thẩm quyền thuộc cơ quan Trung ương không thực hiện phân quyền, phân cấp và 70 nhiệm vụ phân quyền, phân cấp (đạt tỷ lệ 38%), các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền này bao gồm phân cấp về thủ tục hành chính (TTHC) và các nhiệm vụ quản lý nhà nước[2]. Ở địa phương, cũng trên nền tảng rà soát trên, 38 nhiệm vụ, thẩm quyền do UBND cấp huyện thực hiện đã thực hiện phân cấp 29 nhiệm vụ cho UBND cấp xã và phân định 05 nhiệm vụ cho UBND cấp tỉnh, 04 nhiệm vụ tự kết thúc. Các nội dung về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền đáp ứng các nguyên tắc vận hành sát dân, gần dân của chính quyền 02 cấp đã được Bộ Tư pháp tham mưu thể chế cụ thể tại 02 văn bản pháp lý quan trọng của Chính phủ: Nghị định số 120/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp và Nghị định số 121/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 quy định về phân quyền, phân cấp trong các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp. Sự chuyển giao mạnh mẽ đó đã góp phần vào kết quả chung trong việc rà soát tổng thể trên các lĩnh vực gồm 6.738 nhiệm vụ, thẩm quyền và tham mưu theo hướng 2.718 nhiệm vụ trọng tâm được đề xuất phân định rõ ràng: 1.470 nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương; 1.248 nhiệm vụ được phân định giữa cấp tỉnh và cấp xã. 1. Sự đột phá trong chuyển giao nhiệm vụ công tác Tư pháp cho cấp xã thực hiện; phân định lại thẩm quyền từ thẩm quyền chung sang thẩm quyền riêng Theo Nghị định số 120/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 của Chính phủ, rất nhiều các nhiệm vụ trong lĩnh vực hộ tịch được chuyển giao cho UBND cấp xã, bao gồm cả các việc hộ tịch có yếu tố nước ngoài trước kia do UBND cấp tỉnh hoặc UBND cấp huyện thực hiện. Cùng với đó là quy định các cơ chế đảm bảo cho UBND cấp xã thực hiện nhiệm vụ như UBND cấp xã khai thác, sử dụng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử để đăng ký hộ tịch theo thẩm quyền; cấp bản sao trích lục hộ tịch; cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân; xác nhận thông tin hộ tịch đối với các trường hợp đã đăng ký hộ tịch tại các cơ quan đăng ký hộ tịch trên địa bàn; thống kê số liệu đăng ký hộ tịch; thực hiện các hoạt động quản lý nhà nước khác trong lĩnh vực hộ tịch trên địa bàn theo quy định pháp luật. Ngoài ra, để nâng tầm trách nhiệm cá nhân, chủ trương phân định lại thẩm quyền từ thẩm quyền chung (UBND cấp tỉnh) sang thẩm quyền riêng (Chủ tịch UBND cấp tỉnh) đối với nhiệm vụ thu hồi, hủy bỏ giấy tờ hộ tịch, nội dung đăng ký hộ tịch do Sở Tư pháp, UBND cấp huyện cấp, đăng ký trước đây trái quy định của pháp luật, trừ trường hợp kết hôn trái pháp luật; trách nhiệm số hóa Sổ hộ tịch của Phòng Tư pháp cấp huyện là những chuyển biến rõ ràng,gắn trách nhiệm với thẩm quyền để đảm bảo tính hiệu quả trong điều hành, quản lý. 2. Minh bạch về phân quyền, phân cấp trong các lĩnh vực quản lý nhà nước ngành Tư pháp Đó là tinh thần chủ đạo của Chính phủ tại Nghị định số 121/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp. Theo đó quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, người có thẩm quyền trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp để thực hiện phân quyền trong các lĩnh vực: đấu giá tài sản (phân quyền 3/3 TTHC), trọng tài thương mại (phân quyền 2/10 TTHC), quản lý luật sư (phân quyền 4/20 TTHC), công chứng (phân quyền 4/4 TTHC), bồi thường nhà nước, nuôi con nuôi (phân quyền 1/4 TTHC), phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý. Quy định cụ thể phân cấp trong các lĩnh vực: thừa phát lại (phân cấp 4/4 TTHC); trọng tài thương mại (phân cấp 8/10 TTHC); hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, trợ giúp pháp lý. Thực hiện rà soát 64 TTHC Bộ Tư pháp đang thực hiện để giữ lại 18 TTHC Bộ tiếp tục thực hiện (13 TTHC liên quan đến luật sư nước ngoài, công ty luật nước ngoài hoạt động, hành nghề tại Việt Nam; 01 TTHC thành lập cơ sở đào tạo nghề luật sư của Liên đoàn Luật sư Việt Nam, 04 TTHC liên quan đến tổ chức nuôi con nuôi nước ngoài); 37 TTHC phân quyền, phân cấp cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh và 09 TTHC không cần phải thực hiện phân quyền, phân cấp. 3. Cơ chế “phi địa giới hành chính” khi thực hiện TTHC Với quan điểm chỉ đạo chung của Bộ Chính trị và Chính phủ, chính quyền địa phương 02 cấp cần một lần nữa khẳng định và làm tốt hơn nguyên tắc lấy người dân làm trung tâm, tạo thuận lợi nhất cho cá nhân, tổ chức khi thực hiện TTHC, Nghị định số 120/2025/NĐ-CP đã quy định việc thực hiện TTHC theo hướng “phi địa giới hành chính”, tức là người dân có quyền đến bất cứ UBND cấp xã nào để yêu cầu được giải quyết các TTHC mà không phụ thuộc vào nơi cư trú. Trường hợp cá nhân lựa chọn thực hiện TTHC về hộ tịch không phải tại UBND cấp xã nơi thường trú hoặc nơi tạm trú thì UBND cấp xã nơi tiếp nhận yêu cầu có trách nhiệm hỗ trợ người dân nộp hồ sơ đăng ký hộ tịch trực tuyến đến đúng cơ quan có thẩm quyền theo quy định (khoản 1 Điều 5 Nghị định). Đồng thời, tăng cường trách nhiệm của cơ quan đăng ký hộ tịch trong việc tra cứu thông tin của công dân khi giải quyết yêu cầu đăng ký hộ tịch trên Hệ thống thông tin giải quyết TTHC cấp tỉnh thông qua kết nối với Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Có thể nói, ngành Tư pháp đã rất sẵn sàng để khởi động các nhiệm vụ thuộc lĩnh vực quản lý theo mô hình chính quyền mới. Toàn ngành luôn xác định rõ phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền bằng các thiết chế pháp lý để chính quyền địa phương 02 cấp sớm đi vào hoạt động là một nỗ lực vô cùng to lớn của cả hệ thống chính trị, “chưa từng có trong tiền lệ” quản lý hành chính ở nước ta với một tư duy mới “giao quyền để tạo lực”. Từ cấp Bộ đến các cơ quan Tư pháp địa phương đều nhận thức rõ chủ trương nhất quán của Đảng và Chính phủ: phân quyền không chỉ là “trao quyền”, mà còn là “giao trách nhiệm”; phân cấp mạnh nhưng “không phải là tùy tiện” mà có cơ sở thực tiễn, cơ sở pháp lý để đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ song song với cơ chế giám sát của các cơ quan nhà nước và giám sát của Nhân dân. Chúng ta có thể tin tưởng rằng, bắt đầu một chặng đường mới, ngành Tư pháp sẽ thuận lợi bắt nhịp để đóng góp xứng đáng vào công cuộc đổi mới, kiến tạo đất nước phát triển hơn nữa trong kỷ nguyên với nhiều dấu ấn lịch sử – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.
[1] Gồm 18 luật, 2 pháp lệnh, 30 nghị định, 1 quyết định, 3 thông tư liên tịch, 13 thông tư.
[2] Có 11 thủ tục hành chính (TTHC) đã được Bộ Tư pháp tham mưu Chính phủ phân cấp tại Nghị định số 112/2025/NĐ-CP ngày 29/5/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định thuộc lĩnh vực bổ trợ tư pháp; 37 nhiệm vụ (gồm 26 TTHC và 11 nhiệm vụ quản lý nhà nước) được phân quyền, phân cấp tại Nghị định số 121/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 của Chính phủ quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp; 22 nhiệm vụ dự kiến sẽ phân quyền, phân cấp trong Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), Luật Phổ biến giáo dục pháp luật (sửa đổi) và tại Thông tư của Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Tác giả bài viết: Nguyễn Hữu Sơn - Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Thái Nguyên